Ubrzanje

---

Oblast fizike koja proučava najjednostavnije oblike kretanja naziva se mehanika.

Kinematika - izučava mehaničko kretanje ne uzimajući u obzir uzroke kretanja, kretanje tela se samo opisuje

Dinamika - proučava zakone kretanja i uzroke kretanja (način kretanja i uzroci koji dovode do baš takvog kretanja)

Svaka promena na telima i u prirodi uopšte posledica je međusobnog delovanja između tela, 

odnosno posledica delovanja neke sile. 

To važi i za mehaničko kretanje tela. 

Bez nekog uzroka, bez uticaja drugih tela, ne može doći ni do promene pravca kretanja, 

ni do promene brzine kretanja.

Kod mnogih kretanja brzina se menja tokom vremena.

PROMENLjIVO KRETANjE – u toku kretanja brzina se menja

Promena brzine tela uvek je izazvana delovanjem drugih tela.

Telo u jednakim vremenskim intervalima prelazi različite puteve.

primer:

polazak voza – povećava se brzina – šta radi – ubrzava

zaustavljanje voza – smanjuje brzinu – šta radi – usporava

primer: jugo i formula 1

- brzina se povećava u oba slučaja

- kod formule 1 se brzina povećava mnogo brže

Da bi se dobila potpuna informacija o promeni brzine, nije dovoljno da se zna samo za koliko se brzina promenila,

 nego i vremenski interval za koji se to dogodilo.

koliko se brzo brzina menja

primer: posmatramo kretanje tela:

promena brzine: 

vremenski interval: 

grčko slovo D (delta) koristi se da označi promenu neke fizičke veličine tj. razliku početne i

 krajnje vrednosti jedne iste veličine

Da bi se opisalo promenljivo kretanje u fizici se koristi veličina koja se naziva ubrzanje.

 Ubrzanje se označava malim slovom a (od italijanske reči acceleratio što znači ubrzanje ).

Ubrzanje se izračunava tako što se promena intenziteta brzine podeli vremenskim intervalom 

u kojem je ta promena nastala.

Ubrzanje je brojno jednako promeni brzine u jedinici vremena

.

Ako vreme počne da se meri od početka kretanja (t0=0). 

Ako telo polazi iz stanja mirovanja (bez početne brzine) v0=0, može da se napiše:

Jedinica za ubrzanje 

čita se: metar u sekundi za sekundu ili metar u sekundi na kvadrat

2. Njutnov zakon

---

Na osnovu I Njutnovog zakona (zakona inercije) sledi da svaka promena brzine tela, odnosno pojava ubrzanja može nastati samo kao posledica delovanja neke sile.

promena brzine tela – posledica delovanja sile

Uzrok promene brzine je sila – da bi se promenila brzina tela na telo mora da deluje neko drugo telo tj.

mora da deluje sila.

II Njutnov zakon – od čega zavisi ubrzanje

II Njutnov zakon određuje odnos između sile, mase i ubrzanja.

Primer 1

ista masa – različita vučna sila

jača sila – veće ubrzanje

ubrzanje srazmerno sili

Primer 2

ista vučna sila – različita masa

veća masa – manje ubrzanje

ubrzanje obrnuto srazmerno masi

II Njutnov zakon

Ubrzanje koje pri kretanju dobija telo srazmerno je jačini sile koja na njega deluje, a obrnuto srazmerno masi tog tela.

PRI DELOVANjU SILE ISTOG INTENZITETA:

- telo veće mase ima manje ubrzanje od tela manje mase.

To znači da se telu veće mase sporije menja brzina (manje je ubrzanje).

Telo veće mase je tromije - inertnije

Inertnost je osobina tela da se odupire promeni brzine pri delovanju sile.

Masa tela je mera njegove inertnosti.

Sila je jednaka proizvodu mase tela i ubrzanja koje mu ona daje.

Ravnomerno promenljivo pravolinijsko kretanje

---

Telo u jednakim vremenskim intervalima prelazi različite puteve. Ravnomerno promenljivo kretanje je 

promenljivo kretanje kod koga se brzina ravnomerno menja (povećava ili smanjuje).

polazak voza – povećava se brzina – šta radi – ubrzava

zaustavljanje voza – smanjuje brzinu – šta radi – usporava

Na primer: u toku svake sekunde kretanja brzina se povećava za istu vrednost.

- brzina se ravnomerno uvećava – ravnomerno ubrzano kretanje

brzina se ravnomerno smanjuje – ravnomerno usporeno kretanje

Najvažnija karakteristika ravnomerno promenljivog pravolinijskog kretanja je da se

 ubrzanje ne menja u toku kretanja.

ubrzanje stalno – ne menja se u toku vremena.

Trenutna i srednja brzina

---

U toku kretanja brzina tela se menja. Brzina tela u određenom trenutku naziva se trenutna brzina.

Kod ravnomerno ubrzanog kretanja brzina i ubrzanje imaju isti smer. U toku kretanja brzina se povećava.

primer:

- početnom trenutku (početak merenja vremena) odgovara brzina v0

- merenje vremena se završava u trenutku t kada je brzina kretanja v

nakon zamene u prethodnu jednačinu za promenu brzine:

kada telo polazi iz mirovanja – početna brzina je jednaka nuli

Kod ravnomerno usporenog kretanja brzina i ubrzanje imaju suprotan smer. u toku kretanja brzina se smanjuje.

Brzina se smanjuje – ubrzanje se uzima sa znakom minus

Srednja brzina – količnik ukupnog pređenog puta i ukupnog vremena kretanja.

Kod ravnomerno promenljivog pravolinijskog kretanja brzina se menja ravnomerno,

 pa srednja brzina može da se izračuna po formuli:

Zavisnost pređenog puta od vremena

---

Srednja brzina ravnomerno promenljivog pravolinijskog kretanja izračunava se po formulu:

ako se u ovu formulu zameni trenutna brzina

pređeni put je jednak proizvodu srednje brzine i proteklog vremena:

ako se u ovu formulu zameni prethodno izvedena formula za srednju brzinu, dobija se:

pređeni put kod ubrzanog kretanja sa početnom brzinom

bez početne brzine:

usporeno: